Warosia - zwiedzanie. Miasto Duchów na Cyprze
Zwiedzanie Warosii – odizolowanej od świata dzielnicy Famagusty, było numerem 1 na liście miejsc, które na Cyprze zamierzaliśmy odwiedzić. Kiedy w roku 2021 Turcy otworzyli część wyłączonego obszaru, niemal od razu stał się jedną z najpopularniejszych atrakcji wyspy. Dość powiedzieć, że przez niecały rok Warosię odwiedziło 500 tys. turystów.
Cypr - Famagusta, łyk historii
Burzliwa historia Cypru sięga czasów Starożytności, ale dla Warosii (tur. Maraş), to rok 1974 okazał się tym szczególnym. Famagusta była ulubionym miejscem wypoczynku zachodnich wczasowiczów, szczególnie tych o amerykańskim i brytyjskim paszporcie. Luksusowe hotele, kasyna, międzynarodowe towarzystwo, srebrzyste morze, przyciągały jak magnes. Przyjeżdżała tu światowa śmietanka kręgów władzy, filmu i muzyki. W tamtym czasie Warosia oferowała nawet 20 tys. miejsc noclegowych, podczas gdy w całej Turcji było ich 15 tysięcy.
Po tym, jak Wyspa Afrodyty uzyskała niezależność od Wielkiej Brytanii (1960), wciąż dochodziło do nieporozumień pomiędzy greckimi i tureckimi Cypryjczykami. Ojciec ich niepodległości – arcybiskup Makarios III został prezydentem państwa, jednak jego serce biło dla obywateli o hellenistycznym rodowodzie. W krótkim czasie postanowił ograniczyć prawa Turków oraz odebrać im przypisane rozejmem przywileje. Doprowadziło to do wybuchu pierwszej wojny turecko – greckiej w 1963 i w rezultacie do wysłania sił pokojowych ONZ rok później (UNFICYP – United Nations Peacekeeping Force in Cyprus). Wojska Narodów Zjednoczonych stacjonują tam do dziś.
W roku 1974, terrorystyczna organizacja greckich Cypryjczyków EOKA 2 wraz z oddziałami Gwardii Narodowej, rozpoczęły przewrót na wyspie mający na celu m.in. usunięcie prezydenta Makariosa. Po kilku dniach od wybuchu powstania, na północnej części wyspy doszło do liczącego 40 tys. żołnierzy desantu wojsk tureckich. 22 lipca 1974 r. rząd grecki poprosił o zawieszenie broni. Wczasowiczom wypoczywającym w hotelach dano kilka godzin na wyniesienie się z nich. Trochę więcej dostali mieszkańcy Famagusty. Sprzęt, meble i wiele innych elementów wyposażenia kurortu wywieziono do Turcji. W 1983 na północnej części Cypru powołano Turecką Republikę Cypru Północnego – twór parapaństwowy, do dziś uznawany na arenie międzynarodowej jedynie przez Turcję.
Warosia zwiedzanie
Zwiedzanie Warosii stało się możliwe po decyzji lokalnych władz z lipca 2021 r. o demilitaryzacji obszaru i otwarciu dawnego kurortu dla ruchu turystycznego. Rok wcześniej, udostępniono plażę nad pięknym, lazurowym morzem. Według różnych szacunków przez pierwszy rok Miasto Duchów w Famaguście odwiedziło 500 tys. ludzi.
My postanowiliśmy wybrać się na zwiedzania Warosii w formie zorganizowanej wycieczki z pilotem na pokładzie. Przed wyjazdem zebrano od nas dowody osobiste oraz paszporty (oba dokumenty są dopuszczalne), po czym pilotka okazała je na nieformalnym przejściu granicznym przy tzw. Zielonej Linii (strefa buforowa ONZ). Dlaczego nieformalnym? Ano dlatego, że przecież quasi państwo na północy Cypru powszechnie nie jest uznawane, stąd trudno mówić o przejściu granicznym z prawdziwego zdarzenia. Dokumenty po stronie greckiej sprawdzali nam policjanci. Nasza pilotka, która 14 lat mieszka i pracuje na wyspie wspomniała pewną historię, w której jedna z osób biorących udział w wycieczce zamiast dowodu przypadkowo okazała prawo jazdy i… nikt nie zwrócił na to uwagi. Inaczej jest z przejściem tureckim. Tam dokumenty wjeżdżających są skrupulatnie sprawdzane, aby zachować pełną kontrolę nad czasem ich pobytu na terenie północnym (wiza turystyczna). Co ciekawe, bardzo rzadko zdarza się bezpośrednia kontrola osobista lub wejście na pokład autokaru.
Już po przejechaniu check pointu widać skutki działań sprzed niemal pół wieku. Opuszczone i zdewastowane budynki, zniszczone gospodarstwa, jakby przeszło tędy tornado. Kierujemy się bezpośrednio do wejścia na teren kurortu, leżącego tuż obok dawnego stadionu Anorthosis Famagusta (po inwazji tureckiej, klub przeniósł swoją siedzibę i stadion do Larnaki).
Zwiedzanie Warosii - ciekawostki
Zwiedzanie Miasta Duchów rozpoczęliśmy od kilku wskazówek przekazanych przez przewodniczkę. Nie wolno fotografować obiektów wojskowych oraz budynku z prowizoryczną siedzibą ONZ. Nie wolno także zbaczać z wyznaczonego szlaku, ani też przechodzić przez liny (jak u mnie w Muzeum). 🙂 Na całej trasie rozlokowani są policjanci złowrogo spoglądający na turystów spod nieodłącznego telefonu. Często są to jeszcze młodzi adepci szkół policyjnych, wysłani na teren Warosii, by pełnić to mało pasjonujące zajęcie. Turcy położyli tu nowy asfalt, zainstalowali lampy solarne, wycięli część starej roślinności i zrobili nowe nasadzenia. Jeśli chcieli przez to pokazać, że nie jest tak źle, to cel nie został osiągnięty.
Przy wejściu do zony można wypożyczyć hulajnogi oraz skorzystać z krótkiej wycieczki melexem z lokalnym przewodnikiem. Jak wspominaliśmy, w roku 1974, po inwazji tureckiej na Cypr Północny, wyspa została podzielona a mieszkańców wysiedlono. Mówi się nawet o 40 tysiącach rdzennych obywateli. Pewnie zastanawiacie się, co się z nimi stało. Nie otrzymali rekompensaty za utracony majątek, bo przecież to rząd turecki musiałby za to zapłacić. Dopytaliśmy o tę kwestię naszą przewodniczkę.
Otóż okazuje się, że przeniesiono ich na grecką część państwa, gdzie otrzymali pomoc tamtejszych władz. Umożliwiono im m.in. zakup ziemi w preferencyjnych warunkach oraz udzielono dofinansowania na budowę domów. Wysiedleni, zgodnie ze stanem z roku 1974, nadal pozostają właścicielami posiadłości w Warosii. Cóż jednak z tego, jeśli nie mogą do nich wrócić. Inaczej sprawa miała się z pozostałą częścią Famagusty.
Nowi mieszkańcy
Powstało pytanie, co zrobić z opuszczonymi terenami, na których rozwinięte było rolnictwo. Rząd turecki wpadł na diabelski pomysł zasiedlenia tych terenów. Sprowadzono tu kryminalistów, odsiadujących lekkie wyroki (podobno tych najgorszych nie brali, ale pewności nie ma). Dostali propozycję: albo jedziecie na Cypr, albo dalej oglądacie świat zza krat. Nie wahali się. Oprócz nich nawieziono tu także licznych bezdomnych, pozbieranych z tureckich ulic. Już po krótkim czasie powstał inny problem. Ludzie ci może i mieli, gdzie mieszkać, ale nie znali się na rolnictwie, a innej pracy w zasadzie nie było.
W garnku zaczęło brakować jedzenia, na zewnątrz robiło się coraz chłodniej. Przybysze nie zastanawiali się długo – powycinali uprawy owoców i tym właśnie drewnem ogrzewali swoje nowe domy. Na wiosnę nie było już czego uprawiać. Szerzyła się przestępczość i głód. Turcy musieli nad tym jakoś zapanować, stąd jak wyżej wspomnieliśmy, w roku 1983 powołano Turecką Republikę Cypru Północnego, która do dziś uznawana jest jedynie przez Turcję. Co się z tym wiąże?
Za przykład weźmy sportowców – mogą rywalizować z zagranicznymi zawodnikami, ale tylko w ramach federacji/związków sportowych, które zrzeszają podobne, powszechnie nieuznawane kraje. Mówiąc wprost reprezentacja Polski w piłce nożnej nie zagra z Cyprem Północnym, bo ten nie należy do FIFA. A nauka? Możesz uczyć się latami, kończąc kolejne etapy edukacji, ale poza republiką i Turcją nikt nie potwierdzi poziomu twojego wykształcenia. Tę sprawę rozwiązano inaczej – północnocypryjskim uczelniom nadano szyld szkolnictwa tureckiego, w ten sposób umożliwiając dalsze kształcenie w innych państwach.
Powiew sławy
Czy wiecie, że Warosia była także miejscem pierwszego nieformalnego koncertu zespołu ABBA? To tutaj, dwie nieznające się pary, poproszone przez przedstawicieli szwedzkich władz o występ dla stacjonujących na wyspie sił pokojowych ONZ, zagrały pierwszy raz razem. Efekt dalszej współpracy pewnie każdy z nas słyszał.
Do Warosii przyjeżdżali także ludzie szeroko znani na całym świecie. Wśród nich byli na przykład Elizabeth Taylor, Marilyn Monroe, Richard Burton i Paul Newman. Ten ostatni miał tu nawet swoją posiadłość, która podobnie jak innym została mu odebrana. Jedna z legend głosi, że Elvis Presley, który jak wiadomo nigdy nie umarł, mieszka tu spokojnie w jednym z hoteli… Pomimo podjętych prób odnalezienia króla rock and rolla, nie spotkaliśmy go. 🙂
Co dalej z Warosią?
Turcy zamierzają zasiedlić odizolowane tereny – kompleks na nowo ma tętnić życiem. Problem jednak w tym, że obszar ten nie należy do nich, co mocno podkreślają władze Cypru Południowego. Jeśli Warosia zostanie otwarta, to w pierwszej kolejności powinni wrócić tam prawni właściciele domów, hoteli i ziemi. Turcy zdają się nie zwracać na to uwagi, pomimo specjalnego statusu tego rejonu oraz obecności sił pokojowych ONZ. W przyszłym roku minie okrągłe 50 lat izolacji tętniącego niegdyś życiem kurortu. Wydarzenia ostatnich miesięcy zdają się sugerować, że o Warosii pewnie jeszcze usłyszymy.
Będąc na Cyprze nie zapomnijcie zajrzeć do Nikozji. Stolica przez wielu uznawana jest za jedną z najbrzydszych w całej Europie. Jeśli Wam się spodoba (tak jak nam), to coś wielokrotnie piękniejszego, o bardzo podobnych miejskich rysach znajdziecie na Malcie oraz w jej mieście stołecznym Valletcie, znanym także jako Muzeum pod gołym niebem.